Overprikkeling bij hersenletsel

Overprikkeling na hersenletsel, wat is dat?

Overprikkeling kan ontstaan na hersenletsel, zoals een herseninfarct of na een trauma. Het is een van de onzichtbare gevolgen van hersenletsel die grote gevolgen kunnen hebben op je dagelijks leven. Maar hoe zit het nu precies?

Dagelijks hebben we te maken met diverse soorten informatie, prikkels, die door het brein worden verwerkt. Bijvoorbeeld tijdens een gesprek, het zien van het stoplicht dat op groen springt, of bij de geur van lekker eten.

Via de diverse zintuigen komt informatie het lichaam en dus ook het brein binnen. Vervolgens verwerkt het brein deze informatie, waardoor je in staat wordt gesteld om te reageren. Je antwoordt in een gesprek, je geeft gas omdat het licht op groen springt of je speeksel loopt in je mond van het lekkere eten. Emoties, gedachtes of gevoelens zijn ook stukken informatie die door het brein verwerkt worden.

Daarbij is er een verschil tussen informatieverwerking die bewust verloopt en die onbewust verloopt. Bewust is bijvoorbeeld het reageren op een gesprek. Onbewust is het feit dat je buik begint te rammelen bij de geur van lekker eten.

Kortom door deze prikkelverwerking of informatieverwerking word je in staat gesteld om te reageren. Soms moet het snel gebeuren, zoals op momenten dat er gevaar dreigt. Voorbeelden zijn: je hand wegtrekken bij pijn of snel reageren als er iets dreigt te vallen.

Mentale inspanning

De hele dag worden we blootgesteld aan deze prikkels, en dat kost energie! Je brein werkt volop om deze prikkels te verwerken, op te slaan en/of hierop te reageren. Dit kan je bijvoorbeeld merken als je op een dag veel (nieuwe) prikkels moet verwerken, zoals bij een cursusdag of een dag oppassen op de kleinkinderen. Aan het eind van de dag ben je niet moe van de lichamelijke inspanning die je hebt geleverd, maar door de mentale inspanning.

Filter, volumeknop en snelheid

Een functie van het brein is om te selecteren welke signalen het brein gaat verwerken. Dit filter van het brein maakt dat we gelukkig niet alles om ons heen hoeven te verwerken.

Het haalt ook de scherpe randen ervan af, zoals de hardheid van geluid, felheid van licht of de kracht van aanrakingen. Zie het voor je als een volumeknop die automatisch de onbelangrijke prikkels dempt.

Je kunt je voorstellen dat er een belang is bij de snelheid van het verwerken van informatie, zodat je snel kunt reageren als dat nodig is en ook alle informatie meekrijgt die belangrijk is. Neem bijvoorbeeld een gesprek: je wilt dat je gesprekspartner alles ‘hoort’ (dus verwerkt) en vlot terug reageert.

Probeer maar eens bewust om je heen prikkels binnen te laten komen. Wat hoor je dan allemaal?

Misschien geluiden in de kamer die je nooit zijn opgevallen, zoals de ruis van een computer, een piep uit de radio of buitenshuis mensen die praten?

Wat voel je allemaal? Misschien de grond onder je voeten, pijn ergens in je lichaam, zachtheid van een kledingstuk, een koude of een warme omgeving?

Ruik of proef je nu iets?

En hoe zit het met de beelden? Kan je de tekst goed lezen, is de witte achtergrond fel, zie je op de achtergrond bewegingen of kon je die wegfilteren?

Was je je hiervoor ook bewust van deze prikkels? Zou het je zijn gelukt om deze blog met hetzelfde niveau van concentratie te lezen als je deze prikkels in volle hardheid en in grote getalen had ervaren?

Nu is het fijn om te weten welke prikkels normaal gesproken weggefilterd worden of gedempt worden. Bij overprikkeling na hersenletsel gebeurt dit dus niet en word je er continue mee geconfronteerd.

Leven met overprikkeling

Bij niet aangeboren hersenletsel werkt het filter vaak niet meer goed of informatie wordt veel langzamer verwerkt dan gewenst. Het lukt het brein niet meer om te selecteren waar het aandacht aan moet geven. Hierdoor kunnen er veel meer prikkels het brein binnen komen dan normaal.

Het kan misschien niet meer het tempo aan, waardoor er een opstapeling kan ontstaan van niet verwerkte prikkels.

Een ander gevolg is dat er problemen voor kunnen komen met het dempen van prikkels, waardoor geluiden, beelden of aanrakingen VEEL harder worden ervaren dan normaal. 

Links een afbeelding van een filter voor prikkels bij iemand zonder hersenletsel. Rechts bij een persoon met hersenletsel. De prikkels komen direct het brein binnen.

Hoofdpijn, druk achter de ogen, vermoeidheid, sneller emotioneel raken, concentratieverlies of weer meer last krijgen van lichamelijke restverschijnselen zijn voorbeelden van gevolgen van overprikkeling.

Als er zoveel prikkels het brein binnenstormen kan dit  veel invloed hebben op je dagelijkse leven.

Boodschappen doen wordt dan een enorme opgave. Denk maar eens aan alle prikkels die je dan te verwerken krijgt; met alle producten die je ziet, alle mensen die om je heen lopen of alle ‘pliepjes’ bij de kassa. En dan kom je hopelijk niet net nog de buurvrouw tegen bij de kassa, die gelijk een gesprek met je wilt beginnen.

Denk ook eens aan het autorijden. Er worden ontzettend veel prikkels verwerkt om deel te kunnen nemen aan het verkeer, zoals de tegemoet rijdende auto’s, kinderen die oversteken, verkeersborden of een laaghangende zon die in je ogen schijnt.

Ook in huis kunnen er heel wat prikkels, soms onbewust, op je af komen. Voorbeelden zijn: de radio die aan staat, krakende verpakkingen, de wasmachine die je hoort draaien, flitsende tv beelden, een knipperende lamp of familieleden die in de kamer met elkaar in gesprek zijn. Zou het dan mogelijk zijn om op dat moment een maaltijd te koken?

Bij klachten van overprikkeling is het erg belangrijk om dit te bespreken met je familieleden, vrienden en op het werk. Laat ze ook inzicht krijgen in overprikkeling, door misschien deze blog te lezen of in gesprek te gaan met een deskundige. Samen zoeken naar mogelijkheden om prikkels te vermijden is altijd makkelijker dan alleen!

Zijn er oplossingen?

Strategieën en trucs kunnen ervoor zorgen dat het leven met overprikkeling dragelijker wordt. Hieronder heb ik een aantal vragen neergezet die je aan het denken kunnen zetten:

  • Zijn er bepaalde prikkels die je als hinderlijk ervaart? En is er een manier om deze prikkels te elimineren? Gebruik bijvoorbeeld oordopjes of een noise canceling koptelefoon bij overprikkeling door geluid. 
  • Zijn er specifieke momenten aan te wijzen met veel prikkels?
  • Bedenk welke prikkels je direct overprikkelen, dus waar je direct last van hebt als ze plaatsvinden. Is hier iets aan te doen?
  • Als je een belangrijk gesprek moet voeren thuis of op je werk, doe dit dan in een stille ruimte en niet even snel bij het koffiezetapparaat of een andere plek met veel prikkels. Is dit mogelijk?
  • Sommige hobby’s of sporten kunnen voor heel wat prikkels zorgen, waardoor ze minder ontspannend kunnen zijn als voorheen. Denk maar eens aan een toneelvereniging of sporten in een fitnesszaal. Zijn er activiteiten of plekken waar je je kunt ontspannen of waar je minder prikkels ervaart?
  • Is het mogelijk om vooraf een plan te maken rondom de overprikkeling?

Overprikkeling is een serieus restverschijnsel wat enorme gevolgen kan hebben op de kwaliteit van je leven. Revalidatie met behulp van een ergotherapeut kan je helpen om op zoek te gaan naar oplossingen die werken in jouw unieke situatie en deze te oefenen waar nodig.

4 gedachten over “Overprikkeling na hersenletsel, wat is dat?”

  1. Ik heb het artikel gedeeld met mijn klanten van Weerhandig.nl. Heel helder beschreven wat prikkels met je doen. Ik heb zelf een beroerte gehad en ben niet zo prikkelgevoelig, maar mijn vriendin wel (traumatisch hersenletsel). We zullen de omgeving van haar attenderen op dit artikel. Bedankt!

  2. Wat ik een beetje mis is de pijn in de aangedane lichaamshelft die aangestuurd wordt door; aanraking, kleding aan en uit doen, luchtverplaatsing, aantal mensen in kleine ruimten, wind, tocht, temperatuur, hobbels in de weg en aanraking van aangedane kant, beweging tijdens fysio of thuis en nog veel meer. Dit zijn energie vreters.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *